Dr. Donald Kaberuka, umwe mu bahanga mu by'ubukungu n'imari mpuzamahanga, yagaragaje ko mu mwaka wa 1994, Leta y'u Rwanda yari ifite umwenda wa miliyari imwe y'Amadolari y'Abanyamerika (1,000,000,000 USD), umwenda wari warafashwe mu gihe cy'imyaka ine yari ishize, mbere y'uko Jenoside yakorewe Abatutsi iba.
Uwo mwenda, benshi mu batuye Isi bagiye bagaragaza ko adakwiye kwishyurwa, cyane cyane kubera ko hari igice kinini cyawo cyari cyarafashwe hagamijwe kugura intwaro no gutera inkunga ibikorwa byari bigamije guhohotera uburenganzira bwa muntu.
Icyakora icyo gihe Leta y'u Rwanda yabonaga ko uwo mwenda ikwiye kuwishyura nk'igihugu gifite icyubahiro n'umurongo ngenderwaho w'imiyoborere ishingiye ku mategeko, nubwo byari bigoye cyane mu gihe igihugu cyari kimaze kunyura mu bihe bikomeye cyane, birimo gusenyuka kwa gahunda zose za Leta, ubukungu bwazahaye n'ibikorwa remezo byangiritse.
Dr. Kaberuka yavuze ko buri mwaka, u Rwanda rwatangaga nibura miliyoni 3.3 z'Amadolari y'Abanyamerika kugira ngo rwishyure imyenda rwari rufite, haba iy'imbere mu gihugu ndetse n'iy'amahanga.
Ibi byasabaga Leta gukora ibishoboka byose mu kugabanya amafaranga agenewe izindi gahunda z'iterambere kugira ngo hubahirizwe inshingano mpuzamahanga, ndetse no gukomeza kugumana isura nziza ku rwego rw'isi.
Yongeyeho ko imiryango mpuzamahanga yari ikwiye kwerekana ubushishozi, ikabona ko igihugu cyari cyarahuye n'amage adasanzwe ku buryo cyari gikwiye kugaragarizwa imbabazi no gusonerwa uwo mwenda, ariko ibyo ntibyigeze bikorwa. Imfashanyo nyinshi u Rwanda rwabonaga muri icyo gihe zari nke ugereranyije n'uburemere bw'ibibazo igihugu cyari gifite.
Mu gusoza ijambo rye, Dr. Kaberuka yagarutse ku kibazo cy'umutekano mucye mu Burasirazuba bwa Repubulika Iharanira Demokarasi ya Congo (RDC), aho yatangaje ko atangazwa no kubona ibihugu bimwe byo ku mugabane w'u Burayi byihutira kwigaragaza nk'ibifite ibisubizo ku bibazo by'ingutu byo mu karere, kurusha uko abahatuye ubwabo baba babifitiye ubushobozi cyangwa ubushake bwo kubikemura.
Yemeje ko iyo myitwarire ishobora gutuma ikibazo kirushaho gukomera aho kugikemuka, bitewe n'uko ibisubizo bikomoka hanze y'akarere kenshi bitajyana n'ukuri kw'ibibera mu baturage bahatuye.
Yagaragaje ko ari ngombwa ko akarere ubwako gashakisha ibisubizo birambye, kishingikirije ubushobozi bwako, ubufatanye bw'ibihugu bihana imbibi, n'ubushake bwa politiki buva imbere aho kubiharira amahanga.
